Bindol: Abuu Raasin Njom:
Wakannde haalata ko nafoore peerndam e ɓamtogol leñol.
Meeɗii waɗde tuma e ndeer yontaaji e nokku e ndeer nokkuuji, ɗo leƴƴi keewɗi koɗdunoo. Kala heen ngenndi ina darii e ɓamtude hoyre mum nde tawnoo ngenndi ɓamtetaake ɓamtoto kañum e hoyre mum. Ngenndi noon, ko guurɗi, (neɗɗo ina heen), leydi ɗemngal, pinal e daartol, peerndam, cooynam e gollal.
Waɗi tuma tintinol ari, seraa, saaktii he nokku oo fof; hay nofru ɗawaaka, e won’de woni ɗo wakannde ɓural e ɓamtaare woni, kala leñol keɓngol ndeen wakannde daɗii, ɓurii. Kadi wakannde ndee ina jogii: hitaande, lewru e ñalawma nde nde yiyloytee.
Leƴƴi fof ngoni e hebaade. Doole ngenndi nganndetee ko e jinngere. Ko e waawde nootaade dental maa wolde ko aldaa e tin’de maa waasde tin’de. Leñol ngol waɗaani wulaango jamma accidetaaki e gooto, ngool ɓooyat fooleede ngam wiyi leñol leñol ko jokkondiral e jaggondiral sabi ɗemngal e pinal.
Nde yahnoo haa ñalawma oo heedi, heddaaki so wonaa ko janngo, hatanteeɓe kala leñol ndarii, ɓeydi tiiɗnaare ngam heɓde ko ɓuri heewde e yimɓe mumen ngam yiylaade poolgu. Sabu, wonaa tan wallondirde ngam yaawde yiytude, alaa, kadi hareeji ina mbaawi won’de heen.
Jamma ari, leƴƴi fuu mbaɗi dente mumen pattamlame, hay nayeeɓe, ñawɓe, sukaaɓe e rewɓe horiiɓe njiɗaa luuteede.
Fulɓe noon dentel mumen heewaani. Heewɓe heen haɗi ɗum en arde ko “eh”, walla ƴeewde holi nodduɓe ɓee? Walla nii ŋakkeende peerndam ngenndi. Arɓe ɓee, naamnde ina keewi, tawi ko jeddooje. Ko noon e dukooji e heedi-heeda.
Hatanteeɓe ɓee, gardiiɗo ɓe oo darii haali haa yooɗi, noddi e keewal ngam ko keewal yiyletee, etee mbo yiyanaaka hulantaake.
Ɗoon, ɓee ina ŋaɓla, ɓee ina paloo, ɓee ina ciiɓtoo les. Hay wiyɓe eey ɓee ko heewi heen fiɓaani yahde.
Nde yimɓe pinnoo, bawɗi e buubaaje, gulaali e kuljinaali, punndi bannge yoo bannge. Ko ɗoo baaba Demmba rewi ɗo galle baaba Sammba ngam yahdude e mum kono o bettaama. Nde o wiyi Sammba ummo haa ndawen! Sammba woyi: holi toon? O jali, o heɓɓitii o wiyi: mbele ina heddii e men hannde naamnotooɗo holi toon?
Mate a tawanooka batu hanki jamma? Sammba wiyi mboɗo tawaa kay. Demmba, heɓɓitii wiyi: wonaa ɓe mbiynoo hannde ko dawol leñol ngol fof ngam yiyloyaade wakannde ɓural e ɓamtaare leñol?
Sammba wiyi: ɓe kaalnaani mi. Demmba wiyi: woto wiy noon kay! Wonaa ko e dow men enen fof ɓe kaali!
Sammba wiyi: ɓe kuccitii e am ɓe kaalni mi?
Demmba: haalanɓe batu fof kay ngaccaani ma!
Sammba: mbiy-mi, fooftin hoyre ma. Yah! So tawii ko a jahannooɗo!
Ko nii woni leƴƴi ullii he ladde ina cora, ina ngasa ina ngaastoo haa naange weeli. Ɗoon e ɗoon tan, woni e maɓɓe yiynooɓe nokuyel pooynungel, leppungel, ina jalba, ɓe ngari, ɓe mbiyi ngasen ɗoo. Ɓooyaani tan ɓe njiyi wakannde. Ɓe eerii woɗɓe ɓee fof ngari. Leƴƴi cooyɗi ɗii ngardi e haame, ina haɗi ɗum en yan’de e maɓɓe keɓta tan hulde dental maɓɓe. Hanti ɓe ngoni e amde, weltaare ina waɗi fooyre e jeese maɓɓe.
Jooni heddii nawten wuro. Kono, dañde saɗaani haa foti e waawde reen’de ko dañi. Ɗoo tan luural huɓɓi! Ɓee mbiyi wakannde roondete, ɓee mbiyi weelnete, ɓeya mbiyi dasete. Rewɓe ɓee mbiyi: onon kam, mate wonaa, ƴettude ɓoggol waɗa e ñale maa ƴettude ñale waɗa e ɓoggol fof ko yoo ñale daro tan?
Ɗoo tan hare urmbitii: kelle, pette, gomɓe, bede,
paɗe, pooɓnde, pere, ñiiƴe, hay huunde heddaaki. Haa tampere waɗi, ƴiiƴam rufi, kaalaaji pirtii, paɗe carii, laafaaji njahdi henndu. Woni heen nii keddiraaka so wonaa, mem njiyaa, ko a payɗo haa maa paay-ɗaa! Aan ne, mem njiyaa, hoggo ma way ko no hoggo fowru, cem!
Ɗoo tan woni e leƴƴi goɗɗi ɗii, biyannongol ngaccee yo ɓe mbarondir nawen wakannde ndee. Ɓee ƴoƴre mumen ndee yahdotaako. Woni e ɓeen ñohi, mbiyi: kooli ko enen puuyi! So en nawiino wakannde ndee tawatnoo ko en njottiima! Ɓaydi yottinɓe nde wuro fof ko kamen njeyi wune. Ɓe ndenngi ndennginaani, ɓe cajjitii wakannde, ɓe mooytirii seese, ɓe codditi laawol.
Ɗoo tan rewɓe finɓe ɓee ngulli: “pewje mon mbonii, on mbooraama, oɗon mbarondira e baɗle puuyɗe, wakannde mon nawaama!
Ko ndeen ɓe ndañi hakkille jinngere, ɓe ndogi, ɓe kaɓi e ɓeen, ɓe pooli, ɓe keɓti wakannde maɓɓe. Ɗoo waɗaani luural, ɓe ngarti wuro.
Ko nii woni ɓe ɓamtii kono, jikko heddii. Kala nde ɓe njiɗi waɗde ko ɓe mbaawi, ɓe poti waɗde ko nawtugol wakannde artata. Ɓee kucca fuɗnaange, ɓee kucca hiirnaange, ɓee kucca rewo, ɓeya paya worgo.
Ina jeyaa e ko yaawnata yahdu leñol wallondirde e jinngude.
Bindol: Abuu Raasin Njom
