HIÑO WINNDANNDE*
So mi artii e binndi musidɗo men winndiyanke oo, ngam laɓɓinde, hono no denɗi ɗaɓɓiri e am ɗum nii, miɗo hebii e addude heen faamaamuya keeriiɗo, jahduɗo walla jiiduɗo fof, walla huunde e mo binnduɗo oo faanditii e ɓulnannde mum. Sabu ko binndol so hiñaama ina heewa jeese jaltooje mum, yaha haa luutndoo nii yiyannde binnduɗo oo.
Ngartiren winndannde ndee :
Debbo
Debbo ko nguurndam. Debbo wonaa pijirgel, kono omo haandi e horma e teddungal timmungal. Waasde hormaade debbo, ko yejjitde jinnaaɗo mum debbo.
Jippinɗo : Neene Suwoylum Kulibali, e hello mum Face Book
Firo e hito : ATK, winndiyanke.
Facciro :
Helmere yummaare winndannde ndee ko debbo. Sabu nde artii fotde laabi 4 e haala hee.
Nde arii laabi 2 ende darii e darnde golloowo :
1) Debbo ko nguurndam.
2). Debbo wonaa pijirgel.
Pacciren :
1). Debbo ko nguurndam:
E konngol gadanol, winndiyanke oo yerondiri debbo, tee ko debbo baawɗo wonde fof, o yerindirondiri ɗum ko e nguurndam.
Mbele ko goonga debbo ko nguurndam ?
Jaabawol men ko eey debbo ko nguurndam.
- Debbo ko nguurndam, sabu ko debbo defaa caawgol ɓiɓɓo so toɓɓaama, haa nde happu koɗogol mum aduna yonti fof, jibinee.
- Debbo ko nguurndam, eey sinno wonaano kamɓe winndere ndee mo no feewi, hay huunde dillataa, galleeji ɗii, jeereeji, yah-ngartaaji e nder sahre, haa e kirondiral worɓe e ɓurondiral, Jay huunde heen woodataano.
Nguurndam ɗam tekmatno haa ko foti alaa.
So en koddirii ko worɓe tan ngonnoo e aduna, aduna po yeewatno no feewi, etee o mettatno no kaata, mettere so jaaliima hakkunde worɓe, ɓe njaawat warndirde aduna gasa laawol gootol.
Nii no nguurdir-ɗen e rewɓe, ko goonga nii eɓe njolna e ɓerɗe men fitina, kono kadi eɓe camminata en e fitinaaji jillotooɗi en so en miijiima ɓe. Yeru ɗuum ko gorko naatɗo hoɗannde ɓuri famɗude fitina e gorko, mo resaani.
No fulɓe ngoowi wiyrude ɗum nii : So mbaroodi yarii karaw, bone mum fuuyii ! Filñitaare heewnde, nde gorko jogotonoo e cagataagal mum, ko debbo solata ɗum so naatii hoɗannde.
Ɗum fof noon, addata ɗuum ko faamde ndeen ko e pamaraagal hakkille e haaju e ndoolndoogu mawngu wonnoo.
Jooni noon, o dañii pamaro semmbe, kono eeltiroowo mo hakkille.
O saltoo naatde e fitinaaji e kala ko naworaani mo.
Gorko nde woni suka ndee ko e les njiimaandi neene mum wonnoo. So yahii haa naatii hoɗannde debbo mum jogtoo ɗum, taftoo ɗum, eelta ɗum, rokka ɗum faayidaagal ngal alaano e cagataagal mum.
2). Debbo wonaa pijirgel :
Debbo sabu famɗude ɗum doole, e wonde sulɗaane gorko, e lesɗeede walla heedtineede les gorko, e renndooji hanki ɗii, haa jooni nii, ina gasa, miɗo joortii ko ɗuum addani winndiyanke jeertinde e siftinde, ha o wiyi wonde debbo wonaa pijirgel ! Nde gorko welaa fof e no weldaa fof ina huutoroo ɗum ko aldaa e sago mum, gila noon e naatɗo hoɗannde oo, diwɗuɗo oo, haa e mboombri ndii.
Ko ɓe tagoore nde gorko wokkanta hollude ɗum jarabi mum e mum e waawnere e ko ɓuri heewde e ngonkaaji. Sabu giɗli diwtuɗi keerol, ɗuum jibini keɓtugol, walla nii e nder hoɗannde gorko wokkana waɗnude debbo ko yiɗaa, lorla ɗum e nguurdiigu, haa ɓernde mum metta, waɗta awde ko boni, miijooji bonɗi koɗoo ɗum.
E yiyannde winndiyanke oo,
tawde debbo ko nguurndam !
Debbo kadi wonaa pijirgel.
O tonngiri miijo makko wiyde :
3). Waasde hormaade debbo,
4). Ko yejjitde jinnaaɗo mum debbo.
E nder konngi ɗiɗi cakkitiiɗi, ɗi debbo fillaa, kannji ɗiɗi fof, debbo ko e darnde timmoode konngol darii.
Baɗe ɗe debbo woni timmoode mumen ɗee ko muume, sabu golloowo ɗe fummitaaka ko gorko baawɗo wonde joofaa e majje, tawi dartorii ko loƴde jojjanɗi e fotdeeji debbo.
E sifaa kuuɓal, debbo yoo teddine, yoo horme.
Sabu, tuugaade e dalillaaji ɗi o udditiri haala makko ɗii, en paamii, ndeke debbo, wonaa tagoore leslesre, ko tagoore teddunde.
Mo hormaaki debbo fof, ndeen noon, tawata ko ko yejjiti jinnaaɗo mum debbo oya, caawnooɗo ɗum lebbi jeenayi, gonnooɗo sabaabu koɗogol mum aduna !
Dental : Galle Maama Lamin Lih
Hooreejo : Sammba Hawoli.
Kuɗol : Aamadu Tijjaani KAN, e facciro mum winndannde Debbo